Kansrijke start

“Ieder kind verdient de best mogelijke start van zijn of haar leven en een optimale kans op een goede toekomst. De eerste 1000 dagen van een kind zijn cruciaal voor een goede start. De gezondheid van een kind voor, tijdens en na de geboorte blijkt een belangrijke voorspeller te zijn van problemen – zowel fysiek als mentaal - op latere leeftijd.” 

Zo luidt de introductie van het landelijke actieprogramma Kansrijke Start van het ministerie van VWS. Het ministerie stelt subsidies beschikbaar aan gemeenten om lokale coalities op te starten met alle betrokken partijen om de zorg voor het kind in die eerste 1000 dagen (vanaf conceptie) te verbeteren. De KNOV onderstreept het belang van dit actieprogramma en de rol van de verloskundigen in het verbinden van het medisch en sociaal domein. 

Hieronder vind je algemene informatie over het programma Kansrijke Start en lokale coalities. Op deze pagina vind je informatie om met Kansrijke Start aan de slag te gaan, zoals praktische handvatten, bestaande interventies en lokale voorbeelden. 

• Waarom het programma Kansrijke Start?

  Wat voor, tijdens en na de geboorte gebeurt, is van grote invloed op de ontwikkeling van kinderen. Kinderen die in de eerste 1000 dagen van hun leven blootstaan aan risicofactoren zoals stress, slechte voeding, rook of mishandeling, beginnen met een achterstand. Zij hebben meer kans op fysieke en mentale problemen op latere leeftijd. De eerste 1000 dagen gaan tellen vanaf de conceptie, dus ook datgene wat de moeder voor en tijdens de zwangerschap ervaart en doet heeft grote gevolgen. 

  Voor de gezondheid van een kind zou het niet mogen uitmaken waar zijn of haar wieg staat. Een goede start is afhankelijk van medische en sociale factoren, waardoor de samenwerking tussen het medische en sociale domein in de gemeente of regio van belang is. Zo kunnen professionals gezinnen in kwetsbare situaties tijdig signaleren en de juiste ondersteuning of zorg aan hen bieden. Met Kansrijke Start stimuleert de overheid dat gemeenten en lokale professionals uit het medisch en sociaal domein zorgen voor de best mogelijke start voor ieder kind. 

• Doelen van Kansrijke Start

  Om kinderen de best mogelijke start te geven, is een vroege signalering van ouders en kinderen in een kwetsbare situatie, en het tijdig inzetten van begeleiding en ondersteuning nodig. Dat vraagt om een goede en snelle samenwerking van alle verschillende professionals die met het (aanstaande) gezin te maken hebben. Zowel uit het sociaal als medisch domein. Omdat iedere gemeente anders is en eigen problematiek kent, worden er lokale (en soms regionale) coalities gevormd om de samenwerking tussen het medisch en sociaal domein voor deze doelgroep vorm te geven.  

  Het programma Kansrijke Start bestaat uit drie actielijnen: 

  Actielijn 1: Voor de zwangerschap

  • Meer aanstaande ouders in kwetsbare situaties starten goed voorbereid met hun zwangerschap. 

  • Minder ongeplande en onbedoelde zwangerschappen komen voor in gezinnen in kwetsbare situaties. 

  Actielijn 2: Tijdens de zwangerschap

  • Beter signaleren van medische en sociale problemen bij (aanstaande) ouders in kwetsbare situaties. 

  • Meer aanstaande ouders in kwetsbare situaties krijgen eerder de juiste hulp.  

  Actielijn 3: Na de geboorte

  • Meer ouders in kwetsbare situaties zijn toegerust voor het ouderschap en de opvoeding. 

  • Minder baby’s en jonge kinderen worden uit huis of onder toezicht geplaatst 

  

  Bron: VWS Actieprogramma Kansrijke Start

• Wat zijn lokale coalities?

  VWS stimuleert gemeenten lokale (of regionale) coalities te bouwen, of te versterken, om zo te komen tot een gezamenlijke aanpak rond de eerste 1000 dagen. Een lokale coalitie is een samenwerking tussen partijen uit het medisch (verloskundigen, gynaecologen, kraamzorg, huisartsen en GGZ) en het sociaal domein. Onder de term ‘sociaal domein’ worden alle inspanningen verstaan die gemeenten verrichten rond werk, participatie, zorg en jeugd. Denk hierbij aan jeugdgezondheidszorg, welzijn, schuldhulpverlening, werk & inkomen, huisvesting en vluchtelingenwerk.

  De lokale coalitie maakt gezamenlijk afspraken over het eerder bereiken van ouders in kwetsbare situaties, over signalering, doorverwijzing en over hoe begeleiding rond gezinnen in kwetsbare situaties voor en tijdens de zwangerschap en na de geboorte, verbeterd kan worden.  

  In totaal doen er nu 275 gemeenten mee via de subsidie van Kansrijke Start. In het coalitieakkoord is een uitbreiding van Kansrijke Start naar alle gemeenten opgenomen.  

• Wat doet de KNOV?

  De KNOV ziet het belang van een kansrijke start voor ieder kind, maakt zich daar hard voor en onderstreept het belang van het actieprogramma. Als verloskundige ben je de spil in de geboortezorg. Verloskundigen kunnen daardoor echt van betekenis zijn in de vroegsignalering en een belangrijke rol spelen in de lokale coalitie om de zorg en ondersteuning voor gezinnen in kwetsbare situaties te verbeteren.  

  De KNOV is vertegenwoordigd in de landelijke coalitie Kansrijke Start. Er is ook een stuurgroep met een adviserende taak naar de minister, waarin een KNOV-lid zit. Vanuit de KNOV houden we ons voor Kansrijke Start bezig met onder andere: 

  • Verbeteren van de vroegsignalering van zwangeren in kwetsbare situaties. 
  • Ondersteunen van verloskundigen bij hun rol in de lokale coalitie. 
  • Geven van handvatten aan verloskundigen voor de begeleiding van zwangeren in een kwetsbare situatie.
  • Het inbedden van CenteringPregnancy.  
  • Project: onbedoelde zwangerschappen in achterstandswijken. 
  • Project: implementatie prenataal huisbezoek door de JGZ.  
• Jouw rol als verloskundige voor Kansrijke Start

  Als verloskundige heb je jouw eigen domein en expertise. Je ziet de zwangere vanaf vroeg in de zwangerschap en soms zelf al hiervoor. Je bouwt een vertrouwensband op met de zwangere. Als verloskundige heb je daardoor een belangrijke positie in de signalering en zorg voor zwangeren in kwetsbare situaties. Je kunt echter niet alle zorg geven die deze zwangere nodig heeft.

  Zo zijn er in het sociaal domein veel ondersteuningsmogelijkheden (vanuit de gemeente) voor gezinnen in kwetsbare situaties. Denk aan schuldhulpverlening en programma's zoals VoorZorg en StevigOuderschap. Soms is er zoveel mogelijk dat het als verloskundige onmogelijk is om dit allemaal te weten en de (vaak snel veranderende) informatie bij te houden. Deze taak is weggelegd voor professionals in het sociale domein, zoals wijkteams en verpleegkundigen in de jeugdgezondheidszorg. Zij weten precies welke ondersteuningsmogelijkheden er zijn vanuit de gemeente.  

  Elkaar weten te vinden en goede samenwerkingsafspraken zorgen voor betere zorg én ondersteuning van de zwangere in een kwetsbare situatie. Goede samenwerking vraagt ook vertrouwen en elkaar leren kennen, dit heeft tijd nodig. Zorg dat het voor iedereen in de coalitie duidelijk is waarvoor en bij wie een cliënt of gezin de best passende zorg of ondersteuning krijgt. Het inrichten van zorgpaden kan hierbij helpen. 

  Als verloskundige kun je voor Kansrijke Start een rol spelen in: 

  • Het vertegenwoordigen van de verloskundigen in de lokale coalitie. 
  • Het op de hoogte brengen en houden van andere verloskundigen en hen betrekken. 
  • Meehelpen bij het goed inrichten van de lokale zorg en zorgpaden voor de zwangeren in kwetsbare situaties. 
  • Het verbinden van het medisch en het sociale domein.  
  • De relatie met lokale professionals in het sociale domein onderhouden. 
  • Het opbouwen van een vertrouwensband met de zwangere in een kwetsbare situatie. 
  • Het (beter) signaleren van kwetsbaarheid.  
  • Het doorgeleiden van een zwangere in een kwetsbare situatie naar het sociaal domein. 
  • De begeleiding van zwangeren in kwetsbare situaties verbeteren in de eigen verloskundigenpraktijk. 

  Door de verloskundige in de lokale coalitie goed te positioneren, verbeter je niet alleen de zorg voor gezinnen in kwetsbare situaties, maar verstevig je ook de positie van de verloskundige in de geboortezorgketen. 

• Aan de slag

  Wil je zien wat je kunt doen rondom Kansrijke Start of voor het vormen van een lokale coalitie? Op deze pagina vind je alle praktische handvatten.