Om jullie te inspireren en om van elkaar te leren, publiceerden we afgelopen tijd een reeks interviews met betrokkenen van Kansrijke Start. Het prenataal huisbezoek door de Jeugdgezondheidszorg is een van de initiatieven binnen Kansrijke Start. Ellen Vreugdenhil werkt als verloskundige in de eerste lijn in Midden-Groningen. Ze vervult verschillende taken, zo is ze onder meer lid van de regionale én lokale coalitie voor Kansrijke Start. We vroegen haar naar haar ervaringen met het prenataal huisbezoek JGZ.
Hoe kijk je aan tegen de nieuwe wet ‘Prenataal huisbezoek door de Jeugdgezondheidszorg’?
Dat het prenataal huisbezoek JGZ er is, vind ik uitstekend. Het is wel de vraag of het altijd de jeugdverpleegkundige moet zijn die het prenataal huisbezoek aflegt. Er zijn ook andere organisaties die huisbezoeken kunnen doen en inventariseren, zoals Moeders van Midden Groningen, Sociaal Team of kraamzorg.
Hoe verloopt bij jullie de disciplinaire samenwerking rondom het prenataal huisbezoek JGZ?
Iedere vier weken houden we een multidisciplinair overleg (MDO) met de uitvoerende zorgverleners, dat is een onderdeel van de lokale coalitie. Bij ons zijn dat intakers van kraamzorgorganisaties, het sociaal team, een huisarts - die ook terugkoppelt naar andere huisartsen als het cliënten van hen betreft, twee jeugdverpleegkundigen, Moeders van Midden Groningen – die ondersteuning bieden aan aanstaande ouders in de gemeente -, ik als verloskundige, nog een verloskundigenpraktijk uit Veendam en iemand van Kansrijke Start, die het coördineert. In het overleg bespreken we de ingebrachte casuïstiek, wat de plannen zijn en hoe het gaat met de cliënt.
Qua overleg en plannen loopt het heel goed. We weten elkaar te vinden. We zijn nu bezig met het stappenplan in de samenwerking, dat moet nog iets beter afgesteld worden.
Hoe verloopt bij jullie het proces rondom de aanvraag en uitvoer van een prenataal huisbezoek JGZ?
Nadat wij een TA-melding (telefonische advisering bij de GGD) hebben gedaan voor een cliënt, neemt de jeugdverpleegkundige regelmatig binnen vijf dagen contact met ons op voor overleg. Vanuit de JGZ wordt dan een huisbezoek gepland. Daarna komt het vanzelf terug in ons vierwekelijkse MDO. Als er acuut iets moet gebeuren, dan communiceren we via een beveiligde applicatie. Een zwangere blijft dus altijd in beeld.
Vanuit de verloskundigenpraktijk blijven we cliënten na de geboorte vrij lang volgen. Sowieso tot de nacontrole, maar daarnaast wil ik bij zeer complexe casuïstiek ouders en kind graag nog zo'n drie maanden volgen. Jeugdverpleegkundigen willen dit vaak al eerder stoppen. Als we ons gezamenlijk zo hebben ingezet om een goed plan te maken, dan wil ik weten hoe het na een intensief traject gaat met een gezin. Dat mag nog meer vorm krijgen.
Waar lopen jullie tegenaan in de samenwerking?
Een jeugdverpleegkundige op huisbezoek kijkt sterk met een eigen blik; is er voorzorg nodig, of stevig ouderschap? Regelmatig krijgen we terug: er is geen hulpvraag. Die is er wel, alleen ligt de hulpvraag op een ander vlak. De kracht van de samenwerking is juist dat we dingen kunnen combineren. Moeders van Midden Groningen kan bijvoorbeeld ondersteunen bij het wegnemen van grote stressfactoren en aanstaande ouders weer in hun eigen kracht zetten. Er hoeft dan niet direct het hele zware op te liggen van een voorzorgtraject of stevig ouderschap.
We kijken nu binnen de lokale coalitie of we tussen de melding en het huisbezoek een groepje kunnen zetten dat de casuïstiek bekijkt en bepaalt wat er nodig is. In het ideale geval wil je kunnen kijken wie de intake het beste kan verzorgen, eventueel ook gezamenlijk
Hoe waarborgen jullie de privacy van cliënten?
In onze praktijk laten we cliënten een toestemmingsformulier voor het breed uitwisselen van gegevens met andere zorgverleners tekenen. Zijn er zorgen over een zwangere of geeft ze zelf aan dat ze problemen ervaart, dan vragen we specifiek toestemming voor een TA-melding. Wanneer je aangeeft dat dit bedoeld is om kind en de ouders een goede start te geven en niet om een stempel op dit gezin te drukken, geven cliënten vrijwel altijd toestemming. Informatie sturen we via beveiligde applicaties zoals Siilo of Zivver door. We mailen dus niet meer gewoon met elkaar.
Wat heb je nodig om een gesprek met een cliënt goed te voeren?
Wij gebruiken uitgebreide vragenlijsten, ontwikkeld vanuit de Martini GeboorteGroep en gevalideerd vanuit Moeders van Midden-Groningen en het VSV. Deze lijsten zijn vooral gericht op de fysieke en mentale voorgeschiedenis. Verder is het vooral kijken welke signalen een cliënt geeft en daarop inspelen. Dat kan lang niet altijd in een eerste gesprek.
We zijn zeer enthousiast over de Positieve Gezondheid-training. En we doen nu mee met een training om tot gesprekstechnieken te komen en ouders in hun kracht te zetten. Ze zelf laten bepalen waar ze het liefst of eerst aan werken, dat is de kracht van dit soort systemen.
Ik hoop al jaren dat er een soort van visuele vragenlijst komt, die je ook voor allochtone cliënten kunt gebruiken. En dat zowel kraamzorg, JGZ, Sociaal Team, Moeders van Midden Groningen als verloskundigen die gebruiken. Dan kun je echt de verbinding zien en hoeven ouders niet steeds opnieuw een andere vragenlijst in te vullen en te bespreken.
Zie je al effect van het prenataal huisbezoek JGZ?
Jazeker, niet alleen van het prenataal huisbezoek zelf, maar vooral ook van de gezamenlijke afstemming. Stress bij ouders wordt bijvoorbeeld minder, een snelle inzet van BabythuisZorg of psychische ondersteuning die goed uitpakt.
Voor ons als verloskundigen is het meest positieve dat we niet meer hoeven zoeken naar de juiste contactpersoon. Dat scheelt veel tijd. Toch kan het altijd beter; zo kunnen we ’s avonds of in het weekend organisaties zoals Sociaal Team en de jeugdverpleegkundigen niet bereiken.
Een doel voor de komende tijd is om vanuit de lokale en regionale coalitie aansluiting te zoeken met de tweede lijn. De primair medische cliënten - mogelijk in een kwetsbare situatie - die direct in de tweede lijn terechtkomen, hebben wij nu onvoldoende in beeld. Door dit met elkaar te verbinden, kunnen wij proactief na de bevalling ouders en kind ondersteunen. Medisch maatschappelijk werk kan dan bijvoorbeeld vervangen worden door specifieke kraamzorg.
Mijn ideale situatie zou zijn dat het prenataal huisbezoek uitgevoerd wordt door verloskundigen, samen met jeugdverpleegkundige of Moeders van Midden Groningen en de kraamzorg. Dat is nu niet haalbaar, er moet eerst meer ruimte komen in verloskundigenpraktijken. Het zou mooi zijn als er meer geld beschikbaar komt voor verloskundigen die zich hiervoor willen inzetten. Dan wordt het ook minder vrijblijvend; je mag iets van elkaar verwachten.
Heb je tips voor andere verloskundigen die met processen rondom prenataal huisbezoek aan de slag willen gaan?
- Ga niet zelf het wiel opnieuw uitvinden, er is al heel veel te vinden.
- Leg contact met de JGZ; kijk wanneer prenatale huisbezoeken worden ingepland en zorg dat je op de hoogte wordt gehouden van wat daar besproken is.
- Vorm een groep waarin je casuïstiek bespreekt. Streef niet direct naar een grote groep, maar start klein met een of twee enthousiaste buurtpraktijken. Zet van daaruit met de JGZ en een aantal kraamzorgorganisaties een MDO op. Zorg voor gemotiveerde starters die langere tijd de kar willen trekken.
Goede terugkoppeling met de achterban, sowieso in je eigen gremium, is essentieel. Zorg dat je dat regelt.
Bekijk ook de voorgaande interviews over Kansrijke Start:
- Kansrijke start in Doesburg - juni 2022
- Kansrijke Start in Utrecht Overvecht - juni 2022
- De rol van de verloskundige - mei 2022