Vakkennis

De verantwoordelijkheid van een ziekenhuis bij een volmelding in de zin van een opnamestop wegens een capaciteitsprobleem, eindigt als binnen het ROAZ is afgesproken hoe de gevolgen binnen de keten van acute zorg worden opgevangen en aan de bereikbaarheidsnorm kan worden voldaan. Hiermee is het verlenen van acute zorg geborgd. Ten aanzien van niet acute zorg geldt dat patiënten voor wie de opnamestop gevolgen kan hebben moeten worden geïnformeerd, bijvoorbeeld dat de wachttijd voor een behandeling langer is en zij eventueel voor een behandeling elders kunnen kiezen. Zodra de kwaliteit van zorg niet langer in het geding is, wordt de zorgverlening hervat. Een ziekenhuis is juridisch niet verplicht om met een ander ziekenhuis afspraken te maken over achterwacht in die zin dat patiënten bij een opnamestop worden doorverwezen.

Juridisch is een calamiteit een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van een patiënt of een ernstig schadelijk gevolg voor een patiënt heeft geleid. Een calamiteit die bij de zorgverlening heeft plaatsgevonden moet door de zorgaanbieder worden gemeld bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.  Als de cliënt per ambulance naar het andere ziekenhuis wordt vervoerd, ligt de juridische verantwoordelijkheid voor een eventuele calamiteit onderweg bij het ambulancevervoer. Het ambulancevervoer is zorgaanbieder in de zin van de Wkkgz.

Een ziekenhuis is jegens patiënten aansprakelijk voor het handelen van zorgverleners, zoals een verloskundige, die zorg in het ziekenhuis verlenen, ook als de zorgverlener geen dienstverband of op basis van opdracht in het ziekenhuis werkzaam is, maar voor eigen rekening en risico een eerstelijnsbevalling in een ruimte van het ziekenhuis doet (centrale aansprakelijkheid van het ziekenhuis). 
Als het ziekenhuis en de verloskundige geen toelatingsovereenkomst zijn aangegaan, kan dat met name voor het ziekenhuis juridische gevolgen hebben. In een toelatingsovereenkomst staan de afspraken en voorwaarden waaronder een verloskundige voor eigen rekening en risico eerstelijnsbevallingen in een ruimte in het ziekenhuis mag doen. Ook is hiermee formeel vastgelegd dat de verloskundige in het ziekenhuis is ‘toegelaten’.

Ingeval er geen toelatingsovereenkomst is aangegaan, is het lastig(er) om de verloskundige aan te spreken, want er zijn geen contractuele afspraken waarop kan worden teruggevallen. Ook kan het tot gevolg hebben dat de beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar geen dekking biedt. Ten aanzien van een calamiteit geldt dat op de zorgaanbieder die de zorg verleent waarbij de calamiteit zich voordoet de verplichting rust om dit te melden bij de IGJ (artikel 11 lid 1 Wkkgz). Indien het gaat om een eerstelijnsbevalling die de verloskundige voor eigen rekening en risico in een ruimte in het ziekenhuis begeleidt, is (de praktijk waar) de verloskundige werkzaam is (is de zorgaanbieder) verantwoordelijk. Als de verloskundige een bevalling die in de tweede lijn plaatsvindt helpt begeleiden, betreft het ziekenhuiszorg en is het ziekenhuis verantwoordelijk voor een calamiteit. Echter, dit neemt niet weg dat de verloskundige te allen tijde verantwoordelijk is voor het eigen handelen en schade waarvoor de verloskundige aansprakelijk is (dus valt te verwijten) door het ziekenhuis op deze verloskundige kan worden verhaald.

Naar Nederlands recht draagt eenieder zijn eigen schade, tenzij een ander hiervoor aansprakelijk is te achten. Indien een patiënt voor een bevalling naar een ander ziekenhuis moet uitwijken en de verloskundige gaat mee, is het de vraag of het ziekenhuis waar de patiënt niet terecht kan onrechtmatigheid valt te verwijten. Een opnamestop is een uitzonderlijke situatie. Ook is het de vraag of het ziekenhuis een norm jegens de verloskundige heeft geschonden. De verwachting is dat hiervan niet snel sprake zal zijn.

In de NZa Prestatie- en tariefbeschikking verloskunde staat dat voor bepaalde (deel)prestaties verloskundige zorg een toeslag van maximaal 40% van het tarief kan worden overeengekomen als sprake is van aanvullende maatregelen of werkzaamheden vanuit de eerste lijn als gevolg van structureel verminderde beschikbaarheid of bereikbaarheid van de tweede lijn.

Er gelden de volgende voorwaarden:

• De toeslag op de reguliere tarieven is bedoeld om de aanvullende maatregelen of werkzaamheden vanuit de eerste lijn te dekken die veroorzaakt worden door een structureel verminderde beschikbaarheid of bereikbaarheid van de tweede lijn;
• De toeslag kan alleen in rekening worden gebracht indien voor een aanzienlijk deel van de populatie van de betreffende verloskundige praktijk de structureel verminderde beschikbaarheid of bereikbaarheid van de tweede lijn geldt;
• De aanvullende maatregelen en/of werkzaamheden zijn erop gericht om de verloskundige activiteiten zo lang mogelijk vanuit de eerste lijn uit te voeren, daar waar het alternatief enkel vroegtijdige overdracht aan de tweede lijn is;
• Er moet hiervoor een overeenkomst met de zorgverzekeraar zijn aangegaan. Een opnamestop is uitzonderlijk en incidenteel van aard. Het is dan niet mogelijk een beroep op deze regeling te doen daar de toeslag is bedoeld voor situaties waarin structureel sprake is van een verminderde beschikbaarheid of bereikbaarheid van de tweede lijn.

Dit zijn geen juridische termen. Het is van belang om te weten wat een ziekenhuis met het gebruik van een bepaalde term bedoelt. Juridisch kunnen de situaties verschillende gevolgen hebben.

De IGJ houdt toezicht op de zorg. Het is niet noodzakelijk om een volmelding (opnamestop) bij de IGJ te melden.

Een zorgaanbieder moet een calamiteit bij de IGJ melden, zie uitleg bij de beantwoording van de tweede vraag. In het ROAZ wordt de acute zorg in de regio geborgd.

Een ziekenhuis is niet veplicht een verloskundige zonder toelatingsovereenkomst toe te laten in het ziekenhuis. Zie ook deze uitspraak uit 2018 (wel een andere situatie ,maar interessant in dit kader). In deze situatie wilde de verloskundige geen toelatingsovereenkomst met een ziekenhuis sluiten omdat ze het niet eens was met de bepalingen uit de overeenkomst (het ging om zorg buiten de richtlijnen). De rechter heeft geoordeeld dat het ziekenhuis haar toelating mocht weigeren.
Het is verstandig om met ziekenhuizen in de regio ook toelatingsovereenkomsten te sluiten, maar wellicht kan binnen het VSV besproken worden dat de VSV-bestuurders dit onderling afstemmen. Of op ROAZ niveau.

Naar Nederlands recht geldt dat eenieder zijn eigen schade draagt, tenzij een ander hiervoor aansprakelijk is. De verloskundige is verantwoordelijk voor het eigen handelen. Als een verloskundige door overmacht een zwangere cliënte met indicatie voor opname in het ziekenhuis niet kan overdragen en dat zou tot schade leiden, kan de verloskundige aansprakelijk worden gesteld. Dit betekent echter nog niet dat de verloskundige aansprakelijk is voor de schade. Uitgezocht dient te worden of de verloskundige een verwijt te maken valt. Is er onzorgvuldig gehandeld in de zin dat de verloskundige niet datgene heeft gedaan wat van een goed zorgverlener mag worden verwacht. In een dergelijke situatie zal de verloskundige het nodige moeten doen, bijvoorbeeld proberen of de zwangere cliënte aan een ander ziekenhuis kan worden overgedragen. Als komt vast te staan dat de verloskundige niets valt te verwijten, is de verloskundige ook niet aansprakelijk voor schade ingeval het niet zou lukken om de zwangere cliënte met een medische indicatie over te dragen.  

Een ziekenhuis kan eveneens aansprakelijk worden gesteld. Als het ziekenhuis geen mogelijkheid heeft om nieuwe patiënten op te nemen, is het de vraag of het ziekenhuis aansprakelijk is. Ook voor het ziekenhuis geldt dat een weigering verwijtbaar onzorgvuldig moet zijn wil het ziekenhuis aansprakelijk zijn. Ingeval van overmacht is daarvan geen sprake.