Preconceptie Indicatie Lijst (PIL)
Menu
English

Info

Laatste update: 01 februari 2023
Plaatsingsdatum: 02 juni 2022

Hieronder vind je informatie en aandachtspunten voor Oekraïense cliënten, gerangschikt op alfabetische volgorde. 

  • Ouders moeten binnen 3 dagen aangifte doen. Als ze ze dat niet kunnen, mag iedereen die bij de geboorte aanwezig was aangifte doen. Het kan dus voorkomen dat je zelf aangifte moet doen. Hiervoor moet je minimaal een geldig ID-bewijs van jezelf meenemen.  

    Erkenning door de vader: 
    Wanneer een ouderpaar getrouwd is of geregistreerd partnerschap is aangegaan, kan met het aantonen hiervan bij de aangifte de achternaam van de vader aangenomen worden. Ook als de vader zich in het buitenland bevindt.  

    Als een ouderpaar niet getrouwd is of geregistreerd partner van elkaar zijn, moet een akte van erkenning in het buitenland worden opgemaakt. Het is niet bekend in hoeverre deze akte rechtsgeldig is in Nederland. Wij adviseren dan ook contact op te nemen met de gemeente waarin de moeder/ouders ingeschreven staan.  

  • Het is in Oekraïne gebruikelijk dat het ziekenhuis/de gynaecoloog geboortezorg verleent. De Oekraïense vrouw is daardoor niet/minder bekend met het Nederlandse systeem waarin de verloskundige een prominente rol heeft. De kans dat een Oekraïense vrouw zich primair tot een verloskundige richt bij wens tot abortus provocatus is dan ook gering. Indien een zwangere vrouw zich toch primair tot de verloskundige richt met deze zorgvraag, dan is het van belang om het gesprek hierover aan te gaan met behulp van een professionele tolk. 

    Daarnaast kan het voorkomen dat een zwangere in zorg komt waarbij de zorgverlener het vermoeden heeft dat het een ongewenste zwangerschap betreft. Ook dan is het van belang om hierover te spreken met de zwangere met behulp van een professionele tolk. 

    Er is informatie over abortus provocatus beschikbaar in het Pools, Engels en Russisch via de volgende links: Wat te doen bij een ongeplande zwangerschap en abortus. Belangrijk is dat Oekraïense vrouwen die een abortus provocatus wensen vooraf bij de abortuskliniek controleren of de abortus op de gebruikelijke wijze wordt vergoed. Het CAK kent geen financiële regeling voor abortuszorg. Voor Oekraïense vrouwen met een COA-pas en voor vrouwen met een Nederlandse zorgverzekering kan declaratie wel plaatsvinden. 

    De nieuwe RMO regeling gaat uit van hetzelfde declaratiesysteem en zorgpakket als de RMA. Het zorgpakket is ruimer dan wordt vergoed op basis van de subsidieregeling. Bijvoorbeeld de vergoeding van mondzorg bij acute pijnklachten (€ 250), anticonceptie, abortuszorg en bepaalde geneesmiddelen. Hoewel de RMO pas per 1 juli van kracht is, geldt dit voor abortuszorg met terugwerkende kracht van vóór 1 juli. 

  • Onder de groep gevluchte Oekraïense vrouwen bevinden zich ook minderjarige meisjes. Minderjarige vluchtelingen hebben gerede kans om slachtoffer van mensenhandel te zijn of te worden. De rijksoverheid biedt deze informatie over de definitie van mensenhandel aan en geeft voorbeelden van signalen die kunnen wijzen op dit slachtofferschap en hoe te handelen.  

    Je kunt ook gebruik maken van de tools omtrent huiselijk geweld die de KNOV (mede) heeft ontwikkeld. 

  • In Oekraïne kopen mensen anticonceptiemiddelen zonder recept bij een apotheek. Houd er rekening mee dat de kennis over anticonceptie en over het adequaat gebruik van anticonceptie bij Oekraïense vrouwen mogelijk niet optimaal is en uitleg hierover extra aandacht behoeft. In Oekraïne komen tienerzwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen vaker voor (Pharos, 2022).

    De nieuwe RMO regeling gaat uit van hetzelfde declaratiesysteem en zorgpakket als de RMA. Het zorgpakket is ruimer dan wordt vergoed op basis van de subsidieregeling. De vergoeding voor anticonceptie valt hier ook onder. Oók voor vrouwen ouder dan 21 jaar. De RMO zal per 1 juli 2022 van kracht zijn.   

    Ondersteunend materiaal: 

  • Er is niet voldoende duidelijk over de vergoeding van anticonceptiemethoden voor Oekraïners in Nederland. Het Ministerie van Justitie is bezig de mogelijkheden voor een vergoeding van alle anticonceptie methoden, zoals dit ook geldt voor de medische zorg aan asielzoekers in de Asielzoekerscentra (AZC), te onderzoeken. Oekraïners hebben geen asielzoekersstatus. Men verwacht dat de regelingen gelijk worden getrokken, maar de verwachting is dat de contracten nog een paar maanden op zich laten wachten. Wel heeft VWS garanties afgegeven dat Oekraïners gratis toegang hebben tot abortuszorg.

    Momenteel vallen Oekraïners die gevlucht zijn naar Nederland onder de regeling van onverzekerden, maar zij hebben wel recht op zorg zoals vastgesteld in de basisverzekering. Anticonceptiemiddelen worden in de basisverzekering alleen tot 21 jaar vergoed. Professionals kunnen voor een vergoeding van anticonceptie, desgewenst een beroep doen op een speciale subsidieregeling voor gevluchte Oekraïners in hun gemeente. Gevluchte Oekraïners in kwetsbare omstandigheden, wonend in een Nu Niet Zwanger gemeente, die anticonceptie willen gebruiken, maar de kosten hiervoor niet zelf kunnen betalen, kunnen ook een beroep doen op Nu Niet Zwanger in hun eigen gemeente (NuNietZwanger.nl). Nog niet in alle gemeenten is Nu Niet Zwanger uitgerold.  

  • Indien een vrouw, naar jouw inschatting, niet voldoende leefgeld heeft om babyspullen te kopen, kun je een aanmelding voor haar regelen bij Stichting Babyspullen.

    Het goedkoop regelen van een maxi-cosi kan via tweedehands winkels of Marktplaats. Het is het overwegen waard om als praktijk een aantal (tweedehands) maxi-cosi's te hebben die je kunt uitlenen. Mogelijkheden om via social media en het eigen netwerk aan spullen te komen, zijn de meeste verloskundigenpraktijken niet onbekend. Wellicht zijn er in de gemeente ook initiatieven om gebruik van te maken. 

    • De thuisbevalling is onbekend in het Oekraïense systeem. Uitleg over de organisatie van de zorg tijdens de zwangerschap is zinvol. Vanzelfsprekend is een actieve uitvraag over de verwachtingen en wensen van de vrouw net als altijd belangrijk.
    • Vrouwen kunnen met een sociale indicatie zonder extra kosten poliklinisch baren. Zorginstellingen kunnen vragen om controle op MRSA/BMRO of quarantainemaatregelen instellen bij een onbekende status. 
    • De afwezigheid van de partner vraagt specifieke aandacht, evenals de opvang van oudere kinderen tijdens de baring.  
    • Vervoer van en naar het ziekenhuis vragen al in de zwangerschap aandacht, net als het aankaarten van de noodzaak van een maxi-cosi voor vervoer van de pasgeborene in de auto.  Bespreek met de zwangere wat mogelijkheden zijn voor vervoer naar het ziekenhuis tijdens de zwangerschap en bevalling. Je kunt ook kijken wat jouw verzekering dekt wanneer je een zwangere vrouw vervoert naar het ziekenhuis in jouw auto.  

    Ondersteunende producten: 

  • Uitleg geven over rol en functie van het consultatiebureau in zwangerschap en/of kraamperiode.  

    Ondersteunend materiaal: 

  • Als je CenteringPregnancy aanbiedt in je praktijk kun je overwegen om Oekraïense vrouwen die enigszins Engels spreken te laten aansluiten bij je groepen. Dit geeft hen de kans om zwangere vrouwen te leren kennen, het geboortezorgsysteem in Nederland te leren kennen en om veel informatie te krijgen. Binnen je groepen zijn er vast zwangeren die willen en kunnen vertalen.  

    Er is op landelijk niveau een gratis online Centering groep specifiek voor Oekraïense vrouwen ontwikkeld. Hiervoor kunnen per groep twaalf zwangeren deelnemen. Aanmelden kan op de website van CenteringZorg. Dit naar analogie van het project voor Eritrese zwangeren (als je dit nog niet kent: het is echt de moeite waard om je Eritrese zwangeren hiernaar te verwijzen).

  • Door de grote rol van de gemeente in de opvang van Oekraïense vluchtelingen is het belangrijk om een contactpersoon binnen deze organisatie te regelen. Uit te zoeken onderwerpen binnen je eigen gemeente zijn onder andere:  

    • de organisatie van de huisartsen- en mondzorg,
    • de mogelijkheden qua (budget voor) zwangerschapskleding en babyspullen,
    • een eventueel centraal georganiseerde vrijwilligerspool voor begeleiding van de Oekraïense vluchteling,
    • de toegankelijkheid van kleding-/speelgoedbank en
    • de mogelijkheden voor ondersteuning door tolk/vertalers.  

    Bespreek met je contactpersoon of de gemeente kan ondersteunen bij signalen die je binnen deze groep ziet. Daarnaast kun je aangeven dat het de voorkeur heeft om zwangere vrouwen in de gemeentelijke opvang niet te laten verhuizen na 34 weken. 

    Gezondheidsrisico’s 
    De levensverwachting van Oekraïense mannen is 64,7 jaar en die van vrouwen 76,5 jaar. Hart- en vaatziekten en levercirrose zijn de meest voorkomende doodsoorzaken. Tot de grootste gezondheidsrisico’s behoren hoge bloeddruk, diabetes en een hoog alcohol gebruik. 

    Vluchtelingen uit centraal-Oekraïne hebben vaak een gebrek aan schildklierhormoon, als gevolg van de kernramp in Tsjernobyl in 1986. Zij hebben hoge dosis thyroxine (het schilklierhormoon) nodig. Oekraïense vluchtelingen met diabetes hebben ontregelde bloedsuikers door gebrek aan medicatie tijdens de vlucht of door stress van de reis. (Pharos, 2022) 

  • Deze worden uitgevoerd zoals gebruikelijk, naar aanleiding van geboorteaangifte.  

    Ondersteunend materiaal: 

  • Over het algemeen komen infectieziekten in Oekraïne vaker voor dan in Nederland. De vaccinatiegraad ten aanzien van onder andere BMR, DKTP en Covid-19 ligt over het algemeen lager dan in Nederland. Op de website van het RIVM lees je meer over de onderwerpen infectieziekten en vaccinaties.  

    Ziektebeelden die vaker voorkomen zijn: polio, mazelen, rubella, kinkhoest, corona, TBC, HIV, syfilis, hepatitis B, tuberculose en (nog niet eerder genoemde) Soa’s. 

    Vluchtelingen uit Oekraïne hebben recht op vaccinatie tijdens de zwangerschap. Dit betekent dat informeren over deze mogelijkheden in de zwangerschap besproken dient te worden. Meer specifiek betreft het hier de vaccinaties tegen corona en kinkhoest. Je kunt moeders van oudere kinderen verwijzen naar de JGZ/GGD zodat ook deze kinderen gevaccineerd kunnen worden volgens het Rijksvaccinatieprogramma. 

    Als hoestklachten langer dan 2 weken aanhouden, eventueel gepaard gaande met nachtzweten, gewichtsverlies en/of koorts kan dat duiden op TBC. Verwijs in deze situatie naar huisarts en/of GGD. 

    Ondersteunende producten: 

  • Zoals voor alle basisverzekerden geldt, geldt ook voor de Oekraïense zwangere dat een kraampakket niet wordt vergoed. Zij moet dit zelf aanschaffen. Ondersteuning hiervan kan door als praktijk zelf restanten in te zamelen en te herverdelen. 

  • Kraamzorg is een typisch Nederlands fenomeen. Uitleg tijdens de zwangerschap over de mogelijkheid, rol en functie van kraamzorg is zinvol. Indien nodig, organiseer zelf de aanmelding bij een kraamzorgorganisatie. Er geldt geen eigen bijdrage op kraamzorg voor vluchtelingen uit Oekraïne als ze onder de Regeling Medische Zorg Asielzoekers vallen of als declaratie van zorg verloopt via het CAK. 

    Ondersteunende producten: 

  • Als declaratie van zorg verloopt via het CAK of als Oekraïense vluchtelingen vallen onder de Regeling Medische Zorg Asielzoekers wordt lactatiekundige zorg niet vergoed. Enkel zorg uit het basispakket wordt vergoed en lactatiekundige zorg zit niet in het basispakket.

  • Ook voor vluchtelingen uit Oekraïne is de huisarts de eerstaangewezen persoon bij lichamelijke en psychische klachten. Verwijs dus zo nodig door naar de huisarts. Wees alert op het frequenter voorkomen van onder andere TBC in Oekraïne vergeleken met Nederland.  

    Vrouwen die in een gastgezin wonen kunnen voor huisartsenzorg in principe naar de huisarts van het gastgezin. Voor vrouwen die in een gemeentelijke opvang verblijven, wordt huisartsenzorg door de gemeente geregeld. Mondzorg wordt alleen in acute situaties vergoed door het CAK. 

    De nieuwe RMO regeling gaat uit van hetzelfde declaratiesysteem en zorgpakket als de RMA. Het zorgpakket is ruimer dan wordt vergoed op basis van de subsidieregeling. Bijvoorbeeld de vergoeding van mondzorg bij acute pijnklachten (€ 250) en bepaalde geneesmiddelen. De RMO is per 1 juli 2022 van kracht.

    Medicijngebruik en uitleg in het Oekraïens 
    De KNMP heeft om de Oekraiense vluchtelingen te helpen de toelichting en het gebruik van de 50 meest gebruikte medicijnen vertaald in het Oekraiens. 

  • Informeer bij je preferente ziekenhuis hoe zij omgaan met het potentiële MRSA/BMRO risico bij vrouwen uit Oekraïne die in een gemeenschappelijke opvang (denk aan schuilkelders/gemeentelijke opvang in of buiten Nederland) hebben verbleven of verblijven. Indien het protocol voor deze specifieke groep voorschrijft dat bij een onbekende MRSA/BMRO status geïsoleerde opname nodig is, verdient het de aanbeveling om bij 34 weken een kweek af te nemen (zie ook ketenrichtlijn asielzoekers), met als doel voor de zwangere: het voorkomen van quarantainemaatregelen bij baring in een ziekenhuis. 

  • Er bestaat geen landelijk protocol ongecontroleerde graviditeit. Volg je regioprotocol.  
    Als er geen regioprotocol bestaat, overweeg dan in ieder geval de mogelijkheid van een GUO bij een ongecontroleerde zwangerschap. Daarnaast is het van belang het     protocol datering van de zwangerschap te volgen als je twijfels hebt over de betrouwbaarheid van de vermoedelijke a terme datum. 

  • Veel vrouwen zijn zonder partner naar Nederland gekomen. Schenk hier, net als in de lockdownperiodes, aandacht aan. Geef de mogelijkheid tot (beeld)bellen tijdens je consult. Het kan behulpzaam zijn je WIFI inlog te delen.  

    Bespreek tijdens de zwangerschap of de zwangere een “belangrijke andere persoon” tijdens haar baring kan betrekken. Indien dit niet het geval is, vraag of zij hier behoefte aan denkt te hebben. Check in je gemeente of er vrijwilligers (bijvoorbeeld via vluchtelingenhulp) zijn die hiervoor benaderd kunnen worden, maar mogelijk is er in je eigen netwerk ook wel iemand die dit als vrijwilliger wil doen. Een vrijwilliger kan mogelijk ook zorgen voor vervoer tijdens en na de baring. Bespreek ook de mogelijkheid om de partner via (beeld)bellen tijdens de baring “aanwezig” te laten zijn.  

    Bespreek tijdens de zwangerschap de noodzaak om opvang tijdens de bevalling (door derden) te regelen voor eventuele oudere kinderen. Mogelijk kan dit iemand uit het gastgezin zijn, medebewoners uit de gemeentelijke opvang of een vrijwilliger uit een vrijwilligerspool. 

  • Oekraïense zwangere vrouwen komen in aanmerking voor de prenatale screeningsprogramma’s volgens de in Nederland geldende afspraken. Dit betekent dat een zwangere vrouw uit de Oekraïne kan kiezen voor de NIPT, het eerste trimester SEO en het tweede trimester SEO als zij onder controle is bij een verloskundig zorgverlener in Nederland. De bestaande exclusiecriteria voor de NIPT en eerste trimester SEO gelden ook hier. Ook geldt de eigen bijdrage voor de NIPT van €175. (Bron: SPN, Nijmegen) 

    Er zijn folders over deze onderzoeken in het Pools en Engels op de webpagina van pre- en neonatale screeningen van het RIVM. Daarnaast zijn er ook video's met tekstvertalingen in het Oekraiens over de NIPT en de 13 en 20 wekenecho.

  • De kosten van het standaard bloedonderzoek (bloedgroep, (foetale) rhesus, irregulaire antistoffen, hepatitis B, syfilis en HIV) komen niet ten laste van de Oekraïense vluchteling. Dat geldt ook voor de kosten van de anti-D en de toediening daarvan. 

    Ook aanvullende laboratoriumonderzoeken (denk aan rubella, varicella, Hb, MCV, glucose, schildklieronderzoek, vitaminestatus) worden niet verhaald op onverzekerde mensen uit Oekraïne. 

    Indien de zwangerschap ongecontroleerd dan wel ongedocumenteerd is en de verwachting is dat de zwangerschapsduur >28 weken is, overleg dan met je laboratorium wat ervoor nodig is om de foetale rhesusfactor snel te bepalen (indien de vrouw rhesus negatief blijkt). 

    Omdat de prevalentie van Soa's hoger is in Oekraïne dan in Nederland, is de kans aanwezig dat je zult moeten verwijzen naar GGD, huisarts of tweede/derde lijn. Volg hierin de bestaande landelijke en/of regionale afspraken. 

    Indien het PSIE-onderzoek in Oekraïne is uitgevoerd, maar uit de anamnese blijkt dat er sprake was van bijvoorbeeld seksueel geweld na deze bepaling, overweeg het herhalen van het Soa-onderzoek. 

    Er geldt geen eigen bijdrage op laboratoriumonderzoek voor vluchtelingen uit Oekraïne als ze onder de Regeling Medische Zorg Asielzoekers vallen of indien declaratie van zorg verloopt via het CAK.

    Meer informatie over de kosten van eventueel bloedonderzoek en zorg staan op de websites van het RIVM en het Zorginstituut. En hier vind je ondersteunend materiaal over PSIE. 

  • Onder meer door het moeten vluchten, door oorlogsgeweld en door het moeten achterlaten van partners is er een verhoogde kans op stressgerelateerde klachten. Zoals in elke situatie vraagt dit van verloskundigen alertheid, het bespreekbaar maken van eventuele signalen en doorverwijzen waar nodig naar de huisarts. 

  • Hypothyroïdie komt vaker voor bij vluchtelingen uit Centraal-Oekraïne ten gevolge van de kernramp in Tschernobyl, 1986. Zie de website van Pharos over 'Meest voorkomende gezondheidsrisico's'. Informeer actief naar deze aandoening en het gebruik van eutyrox. Stel diagnostiek en behandeling in waar nodig.      

    Seksueel geweld in de oorlog
    Verschillende hulporganisaties waarschuwen voor verhoogde risico’s op seksuele uitbuiting, misbruik en mensenhandel van ontheemden binnen en vluchtelingen buiten Oekraïne. Wees hier alert op. Indien een slachtoffer zwanger raakt uit een verkrachting en abortus wil, zie “Abortus provocatus” in het ABC. 

  • RIVM: Door de recente oorlog in Oekraïne is een grote vluchtelingenstroom op gang gekomen richting het Westen. Er zijn grote aantallen vluchtelingen in de buurlanden. Ook in Nederland zijn ruim 20.000 vluchtelingen uit Oekraïne aangekomen waaronder veel zwangeren. 

    Kinderen van Oekraïense ouders komen in aanmerking voor vaccinatie tegen tuberculose (BCG-vaccinatie). Dat geldt ook voor de kinderen die nu in Nederland geboren worden waarvan één of beide ouders uit Oekraïne komt. Op basis van de Basisregistratie Personen (BRP) worden deze kinderen rond de 2e levensmaand opgeroepen door de afdeling tuberculosebestrijding van de GGD voor de BCG-vaccinatie. 

    Ondersteunend materiaal: 

  • Sommige Oekraïners spreken naast Oekraïens ook Engels, Russisch of Pools. Je kunt gratis een tolk Oekraïens of Russisch inschakelen via bureau Acolad 020 380 81 84.

    Je hebt als zorgverlener informatieplicht. Op het moment dat er sprake is van een complexere vraag/situatie dan is het vrijwel onmogelijk om zonder tolk te werken.  

    Bij vrijwillige tolken of tolken die een vrouw zelf meeneemt (kinderen zijn nooit een tolk) is het raadzaam om ter controle aan de vrouw te vragen wat zij van het gesprek heeft begrepen. Houd in het achterhoofd dat een zelf meegenomen tolk soms een signaal is van mensenhandel.  

    Vertaalapps vertalen niet altijd even betrouwbaar, zeker niet als je van het Nederlands in het Oekraïens en vice versa wilt vertalen. De kwaliteit van vertalen door apps neemt toe als je vanuit of naar het Engels laat vertalen.  

    Benoem tijdens consulten de mogelijkheid aantekeningen te maken, ook als een tolk beschikbaar is. Actieve participatie tijdens het consult leidt namelijk tot minder verlies van informatie. Vanzelfsprekend mag een vrouw het gesprek tijdens een consult ook opnemen om opnieuw te luisteren. Nogmaals: kinderen zijn nooit een tolk! 

    Beslisboom Kwaliteitsnorm tolkgebruik bij anderstaligen in de zorg

  • SKGZ-webinar: Hoe is de vergoeding van medische zorg voor vluchtelingen uit Oekraïne geregeld? | SKGZ

  • Er is geen financiële regeling voor vervoer van en naar het ziekenhuis (bijvoorbeeld tijdens de baring). Bespreek dit tijdens de zwangerschap. Kijk of vrijwilligers in je gemeente beschikbaar zijn die dit vervoer kunnen faciliteren. Denk ook aan het vervoer van een pasgeborene in de auto; een maxi-cosi geregeld hebben vóór de baring scheelt veel stress bij iedereen.  

    Bij spoed moet je vanzelfsprekend een ambulance inzetten. 

    Indien je overweegt om zelf personen te vervoeren vanuit je professie, check dan bij je autoverzekeraar of (professioneel) vervoer van personen door je verzekering wordt gedekt indien een ongeval zou plaatsvinden. 

  • Mogelijk heeft de zwangere uit Oekraïne medische documenten met betrekking tot haar zwangerschap bij zich. Beoordeel deze op begrijpelijkheid qua taal en op kwaliteit van de gegevens. Kwalitatief goede gegevens neem je over (met bronvermelding) en gegevens die onbegrijpelijk zijn dan wel kwalitatief niet aan de Nederlandse standaard voldoen, neem je niet over. Je zult dus sommige onderzoeken nogmaals moeten uitvoeren.  

    Het adequaat bijhouden van het zwangerschapsdossier is van belang omdat zwangeren uit Oekraïne ook in Nederland regelmatig verhuizen. Heb aandacht voor overdracht van het dossier bij verhuizing of verwijzing aan de volgende zorgverlener. 

  • Mogelijk zijn er in je gemeente initiatieven waarvan gebruik gemaakt kan worden. 

     

Lees ook

Nieuws

Overig

Meer Vakkennis & Wetenschap

Meer Werk & Organisatie

Oproepen

Agenda