Vakkennis

In Nederland wordt al meer dan 30 jaar het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker uitgevoerd. Vrouwen in de leeftijd van 30 tot en met 60 jaar worden periodiek uitgenodigd om deel te nemen aan dit onderzoek. Tot 2017 werd in de screening gezocht naar afwijkende baarmoederhalscellen met een cytologische test. In 2017 is het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker gewijzigd. Sindsdien wordt eerst getest op aanwezigheid van een hoogrisicotype van het Humaan Papillomavirus (hrHPV). Als er hrHPV gevonden is, wordt hetzelfde uitstrijkje getest op cytologische afwijkingen. Ook is in 2017 de zelfafnameset geïntroduceerd voor vrouwen die barrières ervaren bij het laten maken van een uitstrijkje. Met een zelfafnameset nemen zij zelf materiaal af uit de vagina. Dit wordt getest op de aanwezigheid van hrHPV. Wanneer HPV is gevonden moeten zij alsnog een uitstrijkje laten doen bij de huisarts om te testen op cytologische afwijkingen.

In 2022 gaan er wat zaken veranderen in het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Met deze vernieuwingen worden een verbetering van de toegankelijkheid en informatievoorziening beoogd en een verlaging van het aantal onnodige doorverwijzingen naar de gynaecoloog. In de tabbladen hieronder geven we per onderdeel aan welke zaken veranderen. 

• Deelname Bevolkingsonderzoek

  Deelname na de zwangerschap

  Vanaf 2022 kunnen vrouwen 6 weken na de bevalling (of miskraam of abortus) een uitstrijkje laten maken voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Die termijn was 6 maanden. Deze nieuwe termijn is tot stand gekomen na advies van de NVOG, NHG, NVVP, werkgroep kwaliteit en de programmacommissie van het RIVM/CvB. De nieuwe termijn geldt ook voor cliënten die aan het bevolkingsonderzoek willen deelnemen met een zelfafnameset. Tijdens de nacontrole kunnen verloskundigen vrouwen attenderen op de gewijzigde termijn.

  Deelname tijdens zwangerschap

  Tijdens de zwangerschap wordt cliënten geadviseerd om niet deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. Technisch is deelname mogelijk, maar gezien de mogelijke consequenties van het uitstrijkje (zoals vaginaal bloedverlies) of de uitslag (bijvoorbeeld mogelijke grote ongerustheid na een HPV-positieve uitslag) is het advies om te wachten tot na de zwangerschap. Als iemand echter, na geïnformeerd te zijn over deze nadelen, toch wil deelnemen dan mag dat. Vrouwen met klachten kunnen beter een uitstrijkje op indicatie laten maken. Binnen het bevolkingsonderzoek vindt namelijk alleen cytologische beoordeling plaats als een vrouw hrHPVpositief is. Een uitstrijkje op indicatie wordt altijd cytologisch beoordeeld.

• Uitnodigingsschema

  Op 1 januari 2022 is gestart met de tweede screeningsronde van het bevolkingsonderzoek. In de tweede screeningsronde worden cliënten van 45 en 55 die in de eerste screeningsronde een HPV-negatieve uitslag hadden, niet uitgenodigd voor deelname. Dit 10-jaarsinterval voor deze doelgroep is gebaseerd op risico-inschatting. Cliënten van 45 of 55 jaar die bij de vorige screening een HPV-positieve uitslag hadden óf niet hebben deelgenomen, worden wel uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en volgen daarmee het 5-jaarlijkse interval.

• Controle-uitstrijkje hrHPV-positieve test zonder cytologische afwijking

  Aan deelnemers die hrHPV-positief testen, maar geen cytologische afwijkingen hebben, wordt geadviseerd om na 12 maanden een controle-uitstrijkje te laten maken. Dit was 6 maanden. Zij ontvangen hiervoor automatisch een uitnodiging per post van Bevolkingsonderzoek Nederland. Beleid hrHPV-positieve test met licht afwijkende cellen Wanneer bij de cytologische test licht afwijkende cellen worden gevonden, wordt geadviseerd om na 12 maanden een controle-uitstrijkje te laten maken. Voorheen werden zij naar de gynaecoloog verwezen voor vervolgonderzoek. Deelnemers ontvangen hiervoor automatisch een uitnodiging per post van Bevolkingsonderzoek Nederland. Deze wijzigingen worden in de tweede helft 2022 doorgevoerd. 

• Beleid voor doorverwijzen

  Om het aantal klinisch niet-relevante verwijzingen terug te dringen wordt het verwijsbeleid aangepast. Een vervolgbeleid na een HPV-positieve uitslag is afhankelijk van het genotype dat is aangetroffen. hrHPV type 16/18 wordt standaard gevolgd door een controle-uitstrijkje na 12 maanden óf (indien Pap 2 of hoger) een direct doorverwijzing naar de gynaecoloog voor vervolgonderzoek. Andere genotypen hrHPV worden standaard vervolgd door een controle-uitstrijkje na 12 maanden óf (indien Pap 3a2 of hoger) een directe doorverwijzing naar de gynaecoloog voor vervolgonderzoek. Deze wijziging wordt in de tweede helft 2022 doorgevoerd.

• Vooraankondiging

  Per eind maart 2022 krijgen alle vrouwen die bijna 30 zijn, een vooraankondiging van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. In deze vooraankondiging, ongeveer 6 weken voor de echte uitnodiging, krijgt de persoon informatie over het bevolkingsonderzoek. Ook wordt zij voor meer informatie verwezen naar een speciale pagina voor (bijna) dertigjarigen: www.rivm.nl/30. Hier kan zij informatie vinden die voor de eerst genodigden relevant is. Ook kan zij video’s kijken en ervaringsverhalen lezen van leeftijdsgenoten. Voor meer informatie www.rivm.nl of Bevolkingsonderzoek Nederland