Vakkennis

Het advies van de Gezondheidsraad aan vrouwen (en partners) die zwanger willen worden, zwanger zijn of borstvoeding geven is om geen alcohol te drinken. Het gebruik van alcohol in verschillende stadia van de zwangerschap brengt namelijk verschillende risico’s met zich mee voor de moeder en/of het (ongeboren) kind. 

• Wat zijn de risico’s van het drinken van alcohol rondom de zwangerschap? 

  Het drinken van alcohol door zowel de vrouw als de man, voorafgaand aan de conceptie, kan schadelijk zijn voor de vruchtbaarheid en kan zo de kans op een zwangerschap verkleinen. Ook vergroot alcoholgebruik rondom het moment van bevruchting de kans op een miskraam en vroeggeboorte. Tijdens de zwangerschap kan het drinken van alcohol het risico op zwangerschapscomplicaties vergroten. Daarnaast kan de alcohol gedurende de hele zwangerschap het ongeboren kind via het lichaamsvocht bereiken, dus ook wanneer de placenta er nog niet is. De concentratie alcohol in het bloed van het ongeboren kind wordt even hoog als in dat van de moeder. Hierdoor kan alcoholgebruik tijdens de zwangerschap de ontwikkeling van het kind verstoren en leiden tot bijvoorbeeld groeiproblemen, gezichtsafwijkingen, neurologische afwijkingen, gedragsproblemen en in ernstige gevallen tot het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS). Na de geboorte kan een vrouw alcohol via de borstvoeding nog steeds overdragen aan haar kind. Gevolgen kunnen zijn dat het kind minder moedermelk drinkt of dat het slaap-waakritme wordt beïnvloed.

• Het adviseren van de nulnorm 

  Er is nog veel onduidelijk over de precieze hoeveelheid alcohol die kan zorgen voor deze negatieve effecten. Onderzoek kan geen ‘veilige’ hoeveelheid van alcohol vaststellen die rondom de zwangerschap gedronken kan worden. Daarom wordt de zogenaamde nulnorm geadviseerd: de enige veilige situatie is het niet drinken van alcohol voor, tijdens en na de zwangerschap. 

• Hoe vaak wordt er gedronken rondom de zwangerschap? 

  Alcohol drinken tijdens de zwangerschap is niet gebruikelijk: veel vrouwen stoppen bewust met het drinken van alcohol vanwege een zwangerschapswens of stoppen op het moment dat zij zwanger zijn. Toch zijn er ook vrouwen die voor of tijdens de zwangerschap wel alcohol drinken.   
  Het Trimbos-instituut heeft in 2021 opnieuw de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap in Nederland uitgevoerd. Een factsheet presenteert de meest recente Nederlandse cijfers over het middelengebruik, waaronder alcohol, van vrouwen en partners voor, tijdens en na de zwangerschap.  

• Toolbox Alcohol & zwangerschap

  Het project Alcoholvrije Start van het Trimbos-instituut zet zich in voor een alcoholvrije start van kinderen. Het doel hiervan is dat de nulnorm wordt gehanteerd: drink helemaal geen alcohol bij een zwangerschapswens, tijdens de zwangerschap of na de zwangerschap tijdens het geven van borstvoeding. Het project Alcoholvrije Start ondersteunt professionals uit de gehele geboortezorg om met cliënten in gesprek te gaan over het alcoholgebruik en de nulnorm te adviseren. In dit kader zijn verschillende materialen ontwikkeld en gebundeld. De bijbehorende website is in ontwikkeling. In de toolbox Alcohol & zwangerschap zijn de reeds beschikbare materialen opgenomen.   

• Meer weten? 

  Op de website van het Experticecentrum Alcohol is de laatste wetenschappelijke kennis te vinden rondom het thema alcohol. Er is informatie te vinden over de cijfers van het alcoholgebruik rondom de zwangerschap en de risico’s ervan. Alle relevante informatie is gebundeld in het dossier Alcohol en zwangerschap van het Trimbos.