Info

Anticiperen op concentratie van acute verloskunde 

Op basis van ervaring in de afgelopen vijftig jaar en voorliggende overheidsplannen is het waarschijnlijk dat er de komende 10 jaar nog meer concentratie van acute (verloskundige) zorg gaat plaatsvinden. Met name in het integraal zorgakkoord en de houtskoolschets acute zorg die is gepubliceerd door het ministerie van VWS is deze beweging goed zichtbaar. Hierin wordt de nieuwe inrichting van het acute zorglandschap gepresenteerd. Soms vindt verdere concentratie plaats van de ene op de andere dag, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een faillissement. Vaker zijn ze het gevolg van een fusie of een besluit, wat een langere aanloop kent.  

Gezien de waarschijnlijkheid van verdere concentratie van acute verloskunde in Nederland adviseert de KNOV verloskundigen te anticiperen op deze mogelijke verandering in jouw regio. De periode rondom concentratie is vaak spannend, ingewikkeld en vol met onzekerheden. Tegelijkertijd biedt het ook kansen en mogelijkheden om de zorg voor de zwangere vrouw te verbeteren en het verloskundig perspectief naar voren te brengen. 

Op deze websitepagina vind je als verloskundige handvatten om in te spelen op mogelijk komende concentratie van zorg in de regio. De handvatten zijn toegespitst op de volgende vier acties en worden hieronder verder toegelicht:  

• Vertegenwoordig de verloskundigen aan de juiste tafels 

• Zorg voor onderbouwing van het probleem  

• Stuur aan op oplossingen in de keten 

• Bereid je voor op definitieve concentratie   

We geven met deze handvatten brede ondersteuning aan verloskundigen die hiermee te maken hebben. Maar tegelijkertijd is elke situatie uniek. Dus wanneer dit jouw regio speelt, neem dan ook vooral contact op met de KNOV via capaciteit@knov.nl.  

• 1. Vertegenwoordig de verloskundigen aan de juiste tafels

  Het is belangrijk om inzicht te hebben in mogelijke concentratieplannen in de regio. Concentratie van zorg heeft invloed op de gehele geboortezorgketen. Het is daarom van belang alle ketenpartners te betrekken. En het is van belang dat verloskundigen in de regio een duidelijke visie hebben. Dit is de basis voor de vertegenwoordiging: weet wat je zelf als verloskundigen in de regio wilt en belangrijk vindt. De KNOV kan hierin meedenken.  

  Hiervoor is het noodzakelijk dat er in de regio een goede communicatie- en vergaderstructuur is en dat de verloskundigen hier actief onderdeel van uitmaken. Voor concentratie van zorg kan gedacht worden aan de overlegstructuren rechtstreeks tussen de zorgverleners en/of het ziekenhuis, het ROAZ en VSV. Waarbij opgemerkt dat het ROAZ met name bedoeld is voor de acute zorg en de oplossingen vooral daarop gericht moeten zijn. Terwijl oplossingen rondom preventie en sociale verloskunde ook zeker kunnen bijdragen en vroeger in de keten liggen. Wees ook op de hoogte van eventuele andere structuren in jouw regio waarin deze thematiek besproken wordt, bijvoorbeeld een regionaal capaciteitsteam. Zorg dat je weet wie namens de verloskundigen aan welke tafel zit, op welke manier de verloskundigen vertegenwoordigd worden en hoe de verloskundige de achterban op de hoogte houdt van wat er speelt.  

  Rondom concentratie van zorg spelen de onderstaande stakeholders een rol.  

  Stakeholder	Rol
  ROAZ	Voor de acute zorg is het ROAZ het regionale overlegorgaan. Verloskundigen horen ook in het ROAZ vertegenwoordigd te zijn.
  VSV	Voor de reguliere verloskundige zorg is het VSV het aangewezen overlegorgaan. Er is echter een wisselwerking tussen de acute en reguliere zorg. Concentratie van acute verloskunde heeft invloed op de reguliere zorg. Daarnaast kan goede preventie in de reguliere zorg acute zorg voorkomen. Zorg daarom dat de het ROAZ en het VSV goed op elkaar aansluiten. Bovendien bestaan de meeste VSV's uit slechts één ziekenhuis, waarbij dit niet het gremium kan zijn om concentratie van de acute zorg in de regio mee op te pakken. Daar zijn immers minimaal twee ziekenhuizen bij betrokken.
  Gemeente/wethouders	De gemeente heeft een rol en verantwoordelijkheid als het gaat om de bereikbaarheid en veiligheid van zorg voor hun inwoners. Ze zetten zich in voor goede voorzieningen en werkgelegenheid in de gemeente. Daarnaast zijn zij verantwoordelijk voor het sociale domein. Goede samenwerking met het sociale domein kan acute zorg voorkomen.
  Ziekenhuisbestuur	De acute zorg wordt georganiseerd binnen het ziekenhuis. Het ziekenhuisbestuur is verantwoordelijk voor de financien, het personeel en de zorg die binnen het ziekenhuis geleverd wordt.
  Zorgverzekeraar	De zorgverzekeraar is inkoper van zorg voor haar verzekerden. Zij hebben een zorgplicht voor hun verzekerden. Op basis hiervan kopen zij zorg in. Veranderingen in het leveren van zorg kunnen hier invloed op hebben. En andersom, de inkoopafspraken hebben invloed op welke zorg door wie geleverd kan worden.

  *Per regio kunnen er andere overlegstructuren/gremia zijn. Denk hierbij bv. aan een regionaal capaciteitsteam.   

• 2. Zorg voor onderbouwing van het probleem

  Data verzamelen is belangrijk bij het anticiperen op concentratie van acute verloskunde. Met data kan je als verloskundige inzichtelijk maken waar het probleem en de oplossing ligt en waar mogelijke aanpassingen kunnen liggen. Denk aan het verzamelen van data over:  

  • Volmeldingen (format volmeldingen), inclusief reden van volmelding 

  • Verwijscijfers (zie ook inzicht in verwijsgedrag) 

• 3. Stuur aan op oplossingen in de keten

  De KNOV ziet concentratie van zorg (en ook capaciteitsproblematiek) niet als ketenprobleem. Het is een probleem binnen specifieke organisaties. Vaak omdat zij meer zorg willen leveren dan dat ze qua personeel aan kunnen (capaciteitsprobleem ontstaat dan). Of juist omdat de vraag naar zorg in de regio laag is, maar ze wel bepaalde voorzieningen op orde willen houden (financieel en/of expertise issue). Hoewel het probleem dus vaak bij een specifieke organisatie ligt, ligt de oplossing soms in de keten. De KNOV ziet mogelijke oplossingsrichtingen die binnen de keten besproken kunnen worden. Denk hierbij aan:  

  Preventie 

  Preventie kan bijdragen aan het verminderen van de capaciteitsproblematiek door het voorkomen van zorg. Denk hierbij aan het verminderen van medicalisering, verminderen van doorverwijzingen door continuïteit van zorg, verbeteren omgaan met pijn & NVO in de eerste lijn en het verbeteren van de algemene gezondheid van zwangeren. 

  Verschuiving van zorg  

  Verschuiving van zorg kan de druk op de tweede lijn verminderen en kansen bieden voor de eerstelijns verloskunde. Op de pagina capaciteitsproblematiek is hierover meer informatie te vinden, zoals voor welke zorg dit mogelijk is en welke projecten er vanuit de KNOV lopen. Daarnaast zijn er voorbeeldprotocollen uit regio's van verschuiving van zorg te vinden op de pagina verschuiving van zorg.  

  Herinrichting huidige zorg  

  Herinrichting van de huidige zorg kan ervoor zorgen dat de druk in de tweede lijn afneemt. Zo kan de herinrichting van gebruik of functionaliteit van kamers een deel van het probleem in de keten oplossen. Denk hierbij aan:  

  • Het realiseren van (tijdelijke) extra eerstelijns bevalkamers in of buiten het ziekenhuis (geboortecentrum) om de zorg uit het ziekenhuis over te nemen. Hierin is samenwerking met kraamzorg essentieel. Kraamzorg kan een rol verlenen in de partusassistentie. Dit kan eventueel ook bij B-D-indicaties overwogen worden. 

  • Bij meer reistijd naar het ziekenhuis is het belangrijk dat zwangeren met een langere reistijd bij spoed terecht kunnen in het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Overweeg om altijd één kamer voor spoed vrij te laten voor vrouwen.   

  • Triagekamer of verloskundigenpost, waardoor de verloskundige meer tijd heeft voor de baringen. 

  Op de webpagina capaciteitsproblematiek onder het kopje ‘aandachtspunten voor verloskundigen’ is te lezen welke andere mogelijke oplossingen er zijn om de druk in de tweedelijn af te laten nemen. Denk hierbij aan taakherschikking, verspreiding van zorg, verkorten van opname en thuismonitoring. 

  Herinrichting regionaal zorglandschap  

  Opzetten van een geboortecentrum, vrouwencentrum of verloskundigenpost en/of combinaties of variaties hierop (zie projectpagina voor meer informatie). Klik hier voor meer informatie vanuit de KNOV over mogelijke zorg vanuit zo'n centrum. 

• 4. Bereid je voor op definitieve concentratie

  Op het moment dat het bekend is dat een ziekenhuis haar verloskamers gaat sluiten, is het belangrijk om aanpassingen te doen en zo de kwaliteit en veiligheid van de geboortezorg te waarborgen. Hieronder zijn verschillende punten te vinden die belangrijk zijn en/of mogelijke aanpassingen die gedaan kunnen worden. 

  Communicatie en afstemming in de keten  

  Het sluiten van de verloskamers vergt aanpassingen van de hele geboortezorgketen (zowel kraamzorg, eerstelijns verloskundigen als het opvangende ziekenhuis) en de acute keten (ambulancedienst). Daarom is het bij plannen voor het sluiten van de verloskamers ook belangrijk om de hele keten te betrekken en goede afspraken met elkaar te maken. Zo kan het zijn dat VSV’s moeten worden heringericht, protocollen in de regio geharmoniseerd moeten worden en dat er afspraken gemaakt moeten worden met de ambulancedienst.  

  Het kunnen kiezen van de bevallocatie is voor de zwangere belangrijk. Hierbij hoort ook de keuze voor een poliklinische baring. Deze keuzemogelijkheid moet ten alle tijden geborgd blijven in een regio. In geval van concentratie van zorg kan deze keuzemogelijkheid in gevaar komen en zijn aanvullende afspraken nodig. Zoals de realisatie van extra eerstelijns bevalkamers in of buiten het ziekenhuis. 

  Afstemming binnen en tussen de praktijk(en) 

  Het belangrijkste is om als eerstelijnsverloskundigen in de regio te verenigen. Praktijken hebben elkaar nodig bij het maken van aanpassingen en als eerstelijnsverloskundigen kan je gezamenlijk meer bereiken.  

  Wanneer overgegaan is tot een definitief besluit en de acute verloskunde verdwijnt uit jouw regio dan kun je mogelijk gebruik maken van de beleidsregel: 6.7.3. Structureel verminderde beschikbaarheid (H3 regeling) van de NZa. Zie voor meer informatie hierover de Q&A Concentratie van acute verloskunde.  

  Communicatie richting cliënten  

  Concentratie van acute verloskunde kan onrust veroorzaken bij de zwangere en hun families. Stel als VSV gezamenlijke communicatie op om conflicterende informatie te voorkomen. Communiceer aanpassingen actief met cliënten. Zie ook dit voorbeeld.  

  Communicatie richting media  

  Er wordt in de media vaak veel aandacht gelegd op problemen rondom en na concentratie. Maak afspraken in het VSV hoe er met mediavragen omgegaan wordt. Communiceer daarnaast gedane aanpassingen actief met de media.  

  Informeer landelijke organisaties 

  Wanneer er sprake is van concentratie van acute zorg is het belangrijk ook landelijke organisaties te informeren dat dit speelt. Denk daarbij aan de Nederlandse zorgautoriteit: info@nza.nl en de IGJ: meldpunt@igj.nl. Daarnaast is het goed om contact te zoeken met de KNOV zodat we kunnen kijken of, en zo ja hoe, de KNOV haar leden kan ondersteunen. Mailen kan via capaciteit@knov.nl. 

• Documenten

  Q&A Concentratie van acute verloskunde