In 2018 verscheen de multidisciplinaire richtlijn Postnatale zorg (KNOV, 2018). Deze richtlijn beschrijft de aanbevolen basis voor integrale postnatale zorg voor moeder en kind in de postnatale periode. Hierin ontbraken specifieke aanbevelingen voor verloskundige zorg aan vrouwen na een sectio. Daarom heeft de KNOV het addendum Postnatale zorg na sectio ontwikkeld in samenwerking met de NHG, NVOG, KCKZ en Stichting Zelfbewustzwanger. Dit document geeft specifieke informatie over optimale verloskundige zorg in de kraamperiode vanaf 24 uur tot zes weken na een sectio.
Totstandkoming en belangrijkste aanbevelingen
Mieke Beentjes en Renske Gardenbroek waren vanuit de KNOV verantwoordelijk voor het opstellen van dit addendum. Zij vertellen hieronder over de totstandkoming en de belangrijkste aanbevelingen.
Omdat geen enkel ander land een vergelijkbare kraamzorg thuis kent, is er over de zorg door verloskundigen in de kraamperiode nauwelijks literatuur te vinden. Mieke: ‘Om die reden, samen met het feit dat er al in 2019 uitgangsvragen zijn opgesteld voor wat toen nog een module binnen de multidisciplinaire richtlijn zou worden, is besloten om er een addendum van te maken. Een toevoeging op de richtlijn dus. Aangezien er bij de partus en het kraambed meerdere disciplines betrokken zijn, is het addendum opgesteld door een multidisciplinaire werkgroep, die naast eerste- en tweedelijns verloskundigen bestond uit een gynaecoloog, een huisarts, een lactatiedeskundige, een vertegenwoordiger van de kraamzorg en een vertegenwoordiger van de Patiëntenfederatie.’
Toezien op complicaties
Omdat de meeste vrouwen na een sectio steeds vroeger naar huis gaan, 24-48 uur na de ingreep, wordt in het addendum geadviseerd dat de verloskundige binnen 36 uur na ontslag uit het ziekenhuis een eerste visite thuis aflegt. Renske licht dit toe: ‘Na een sectio hebben vrouwen een hoger risico op complicaties ten opzichte van vrouwen die vaginaal zijn bevallen, dus moet je alert zijn op alarmsymptomen zoals koorts of lekkage van wondvocht. Daarnaast kunnen er meer opstartproblemen ontstaan met de lactatie.’ In het addendum worden dan ook aanbevelingen gedaan om de borstvoeding op gang te brengen, evenals het benadrukken van het belang van adequate pijnstilling in het kraambed om onder andere de mobilisatie te vergroten. De zorg voor het kind is niet wezenlijk anders. ‘Hoewel er aanwijzingen zijn voor de mogelijke -lange termijn - gevolgen voor het kind, valt de beslissing voor een sectio en de voor- en nadelen hiervan buiten het bereik van dit addendum’, voegt Renske hieraan toe. ‘Ook de nadelige gevolgen voor een volgende zwangerschap vallen hier buiten.’
Aandacht voor psychosociale gevolgen
In het addendum staat ook de aandacht voor de mogelijke psychosociale gevolgen van een sectio voor de vrouw centraal. Renske: ‘Een sectio, en zeker een secundaire sectio, kan een ingrijpende gebeurtenis zijn. Echter, een grotere kans op een postnatale depressie of een post traumatische stress stoornis is niet causaal aangetoond. Er zijn veel factoren die daar invloed op kunnen hebben. Wij pleiten voor goede nabespreking van de sectio en daarbij monitoren of het tot mentale problemen kan leiden, maar dat is in principe niet anders dan bij een vaginale bevalling.’ Mieke: ‘Een en ander heeft ook te maken met je verwachtingen. Heb je een romantisch plaatje in je hoofd van een thuisbevalling bij kaarslicht? Dan kan zo’n sectio in het ziekenhuis een enorme teleurstelling zijn. Terwijl het voor andere vrouwen ook een opluchting kan zijn.’ Renske: ‘Daar moet je als verloskundige ook alert op zijn. Waar het voornamelijk om gaat is om erachter te komen hoe de vrouw de sectio heeft ervaren en dat zij hierover kan praten. Bij voorkeur (ook) met degene die die beslissing heeft gemaakt. Dat kan de gynaecoloog zijn, maar ook de klinisch verloskundige. Maar als een vrouw het liever met de eerstelijns verloskundige bespreekt, is dit uiteraard ook goed. Het gaat te allen tijde om wat de cliënt wil. Dat geldt ook voor de nacontrole’.
Implementatie
Voor de implementatie is er door het bestuur een kanttekening geplaatst bij de constatering dat kraamvrouwen post sectio steeds vaker al na 24 uur met ontslag gaan uit het ziekenhuis en dan worden overgedragen aan de eerste lijn. Dit betekent mogelijk een zorgverzwaring, waarvan in kaart gebracht moet worden wat dat betekent voor de verloskundige. Bovendien vindt deze zorgverzwaring plaats zonder financiële vertaling. Binnen het implementatieplan zal dit verder opgepakt worden.
Dit project is mede mogelijk gemaakt met Kwaliteitsgelden vanuit ZonMw.