Wanneer een kind aan het einde van de zwangerschap in stuitligging ligt, kunnen ouders kiezen voor een vaginale bevalling of een geplande keizersnede. Goede voorlichting over deze mogelijkheden is belangrijk. En er is meer nodig. Daarom is in 2021 de Transmurale Werkgroep Stuitligging opgericht, bestaande uit gynaecologen en verloskundigen, met als doel de zorg voor zwangeren met een kind in stuitligging te optimaliseren. Wat zijn ervaringen van zorgverleners die werken met zwangeren met een kind in stuitligging? We vroegen het Bea van der Put, versiekundige in de eerste lijn, Charlotte van den Burg, klinisch verloskundige en Steven Giesbers, gynaecoloog en lid van de Transmurale Werkgroep Stuitligging.
Bea: ”Als versiekundige help ik al jaren baby’s in een stuitligging de draai te maken naar hoofdligging. Hier kan één poging voor nodig zijn, soms meerdere. Dit doe ik in mijn eigen praktijk, eventueel samen met een eerstelijns collega-versiekundige. Als de zwangere naar het ziekenhuis wil voor een tweede poging ga ik mee en doe ik de uitwendige versie samen met een versiekundige daar. Soms lukt de uitwendige versie niet en blijft het kind in een stuit liggen. Er volgt dan een counselingsgesprek in het ziekenhuis over de mogelijkheden van bevallen.”
Charlotte: “Als klinisch verloskundige begeleid ik sinds 2010 ook ouders met stuitbevallingen. Je weet dat het kind in een andere ligging geboren gaat worden. Dit maakt het spannend, maar je bent hierop voorbereid. De ouders geven we goede voorlichting en we bereiden hen voor. Het is heel leuk om samen met een ervaren team ouders te kunnen begeleiden bij deze bijzondere bevallingen.”
Steven: “Sinds 2021 werk ik als gynaecoloog. Er zijn weinig andere medische specialismen waarbij je zoveel met gezondheid en fysiologie te maken hebt als in dit vak. Het is mooi om ouders te begeleiden bij zoiets bijzonders als een zwangerschap en de bevalling. De stuitbevalling heeft daarbij altijd mijn interesse gehad. Zwangeren met een kind in stuitligging die goed voorgelicht en gemotiveerd zijn om vaginaal te bevallen, help ik graag met het realiseren daarvan. Het goed voorlichten van ouders vind ik erg belangrijk. Net als een team dat ervaren is in het begeleiden van een stuitbevalling.”
Beeldvorming vaginale stuitbevalling
Bea: “Toen ik net begon als verloskundige was het heel normaal dat zwangeren met een kind in stuitligging, vaginaal gingen bevallen. Met de publicatie van de Term Breech Trial (TBT) in 2000 werd dit anders. Het zorgde voor een forse stijging van het aantal geplande keizersnedes bij een kind in stuitligging.” Steven: “Ondanks dat vervolgstudies de conclusies uit het TBT-onderzoek weerlegden, kiezen ouders met een kind in stuitligging nog altijd vaker voor een keizersnede dan voor een vaginale bevalling. Wat meespeelt in die beslissing is dat ouders door hun omgeving negatief beïnvloed kunnen worden. Zowel door de directe omgeving als bijvoorbeeld op social media. Ze horen dan bijvoorbeeld dat een stuitbevalling gevaarlijk is.” Charlotte: “De laatste jaren zie je wel dat er weer meer expertise komt en nieuwe onderzoeksresultaten. Ouders zoeken naar een plek voor support in de keuze voor een vaginale bevalling. Zo is destijds ook de website stuitinwest.nl ontstaan, die Bea samen met klinisch verloskundigen heeft opgezet. Ook om de samenwerking tussen de eerste en tweede lijn in de zorg rondom de stuitbevalling te optimaliseren.”
Redenen waarom ouders wél kiezen voor een vaginale stuitbevalling
Steven: “De voornaamste reden voor ouders om te kiezen voor een vaginale stuitbevalling is het sneller kunnen herstellen na de bevalling. Bovendien is er niet automatisch een medische indicatie bij een volgende zwangerschap.” Bea: “Het niet plannen, maar kunnen wachten totdat het kind zelf komt kan ook belangrijk zijn voor ouders. En hoe fijn is het wanneer je als zwangere erop kunt en durft te vertrouwen dat je zelf je kind in stuitligging kunt baren. Ik denk dat dit heel erg empowerend kan werken.”
De beste voorbereiding op het ouderschap
Charlotte: “Het kunnen bieden van continuïteit van zorgverlener geeft vertrouwen tijdens de bevalling. Voor mij zijn de mooiste stuitbevallingen dan ook die waarbij ik de ouders al ken. Bijvoorbeeld van een uitwendige versie die ze bij mij hebben gedaan, of van de counseling vooraf. Belangrijk is dat ouders goed terug kunnen kijken op de gemaakte keuzes, waarbij ik ze heb begeleid. Het maakt niet uit of ze uiteindelijk vaginaal hebben kunnen bevallen of dat er toch een keizersnede nodig was. Maar dat ze naderhand nog steeds achter hun keuzes kunnen staan en tevreden zijn. Dat zijn voor mij de mooie ervaringen.“ Steven: “Van de zwangeren die beginnen met een stuitbevalling, bevalt zo’n 50-60% daadwerkelijk vaginaal. Door de omgeving of eerdere negatieve ervaringen hebben ouders soms een wat negatieve verwachting. Als het lukt om vaginaal te bevallen, is er vaak een opgeluchte reactie: ‘Was dit het dan?’ Om vervolgens drie uur na de bevalling in goede gezondheid naar huis te kunnen. Wanneer ze dan achteraf zeggen dat ze gehoord zijn in hun wensen en trots zijn op hoe de bevalling is verlopen, is het ook voor mij geslaagd. Die kracht en dat vertrouwen van ouders, is heel mooi om mee te maken.” Bea: “Een vaginale stuitbevalling stelt je rol als ouder enorm op de proef. Dingen lopen vaak anders dan je denkt. Eerst heb je een uitwendige versie laten doen die niet is gelukt. Je hebt daarmee geen invloed op hoe je kind in de buik ligt en hoe het daarna gaat. Wat dat betreft is een kind in stuitligging de beste voorbereiding op het ouderschap.”
Goede en toegankelijke informatie
Bea: “Voorafgaand aan het maken van de keuze voor een stuitbevalling of keizersnede, is het belangrijk om goede informatie aan ouders te verstrekken. Zodat zij na counseling zelf een keuze kunnen maken die voor hen goed voelt. Charlotte: “Daar moeten wij als zorgverleners ons best voor blijven doen om zo goed als mogelijk een eenduidig verhaal te vertellen. En de informatie moet goed toegankelijk zijn.” Steven: “Vanuit de Transmurale Werkgroep Stuitligging, waar ik als gynaecoloog lid van ben, denken we ook na over hoe optimale counseling eruit zou moeten zien. Rekening houdend met het feit dat iedere zwangere en iedere stuitligging anders is, net als de plaats van bevallen. Het is belangrijk om ouders op de, voor hen, beste manier te counselen en te ondersteunen in het verkrijgen van de juiste informatie zodat zij een weloverwogen keuze kunnen maken. Een van de pijlers van de werkgroep is ook om een Kennisbank op te zetten met alle beschikbare informatie over de stuitbevalling.” Lees er meer over in het onlangs verschenen artikel in het NTOG: Transmurale Werkgroep Stuitligging voor optimale zorg.
Dit project wordt mogelijk gemaakt door Kwaliteitsgelden van ZonMw.